قبل از خواب آلبوم خانوادگی را ورق بزنید

الگوی خواب به تبعیت از نیازها، شخصیت و علائق هر خانواده تنظیم شود. اما مهم است بدانیم به میزانی که نیازهای روبه‌رشد کودک تغییر می‌کند، برنامه خواب  او نیز باید اصلاح شود‌. در این متن ایده‌هایی پیشنهاد می‌شود که پایان‌بخش خوبی برای یک روز هستند.

• تاثیر حیرت‌انگیز قصه‌خوانی

اعضای خانواده می‌توانند قصه‌خوانی را روی فایل صوتی ضبط کنند و کودک نیز با انتخاب کتاب‌های مورد علاقه‌ی خود می‌تواند در این کار نقش داشته باشد. با این روش جالب، اقوام و دوستانی که دور از کودک زندگی می‌کنند می‌توانند در برنامه‌های مهم خانوادگی شرکت کنند. استفاده از فایل صوتی برای پرستار کودک نیز فوق‌العاده ارزشمند است. به این‌ترتیب کودک می‌تواند موقع خواب به قصه‌خوانی پدر یا مادر گوش کند و لذت ببرد. ایده‌ی دیگر، انتخاب یک موسیقی آرام یا شعری است که یک دوست خاص آن را خوانده باشد. 

• داستان‌های جالب و جذاب با شخصیت خود کودک

کودکان علاقه دارند به نقش قهرمانان اصلی کتاب دربیایند. به جای آنکه درباره‌ی کودکان دیگر کتاب بخوانید، اتفاق‌هایی را که طی روز رخ داده، موضوع داستان شبانه خود قرار دهید. عبارت قدیمی (یکی بود یکی نبود) که می‌تواند به این صورت ادامه پیدا کند “دختر کوچولوی فوق العاده‌ای به نام حلما زندگی می‌کرد که ….” (که البته به جای حلما می‌توانید نام فرزندتان را بگویید) جالب این‌جاست که کودک خیلی زود متوجه می‌شود داستان درباره‌ی خود اوست و با میل خود اضافات، اصلاحات یا جزئیاتی را بیان می‌کند که ممکن است از چشم والدین دور مانده باشد. در این شرایط کودک به اختیار خود اطلاعاتی را ابراز می‌کند که نمی‌توان از طریق پرسش‌های مستقیم به آن‌ها دست است.این روش قصه‌گویی فرصت گرانبهایی را برای درک ارزش‌ها، افکار و احساسات کودک در اختیار والدین قرار می‌دهد.

• وابستگی کودک به اعضای خانواده و ترس از دست دادن

یکی از دلایلی که کودک به سختی می‌خوابد این است که او گمان می‌کند با خوابیدن، از عزیزانش جدا می‌شود. وقتی داستان زمانی که کودک، کوچک‌تر بود، را برایش تعریف می‌کنید، در شرایط پر تنشی که او تحمل می‌کند، در واقع بر تداوم خانواده تاکید می‌نمایید. کودکان عاشق شنیدن داستان تولد یا بدبیاری‌های دوره نوپایی خود هستند و ممکن است بارها و بارها تقاضا کنند که برایشان تعریف کنید.

تماشای آلبوم خانوادگی یا دفترچه خاطرات نیز تاحدی احساس امنیت را در او ایجاد می‌کند

• قدرت تخیل محرک شروع خوابیدن کودک

برای بعضی از کودکان آرام گرفتن بعد از یک روز پر از فعالیت دشوار است. استفاده از تخیل برای آرام کردن و خواباندن کودک پرانرژی ممکن است مؤثر واقع شود. می‌توان کودک را تشویق کرد که صحنه ای را تصور کند که در آن استراحت می‌کند، مثل لمیدن روی ابرها، دراز کشیدن روی ساحل گرم، تکان خوردن در یک گهواره یا خوابیدن در حالی‌که یک حیوان نرم و خواب‌آلود را در دست نگهداشته است.

وقتی کودک بر جزئیات این دنیای خیالی متمرکز می‌شود، مسائل و وقایع آن روز در نظر او کم‌رنگ می‌گردد و کم‌کم آرام می‌گیرد.

روش دیگر که درمورد کودکان خردسال کاملاً موثراست، این است که از کودک بخواهیم به اشیاء و لوازم خانه شب‌به‌خیر بگوید. همخوانی “شب‌به‌خیر”، آهنگ (ریتم) ملایمی به‌وجود می‌آورد که مانند لالایی کودک را به خواب می‌برد. گوش دادن به موسیقی نیز کودک را آرام می‌کند. می‌توان به‌تنهایی از موسیقی استفاده کرد یا همراه با آن، به کمک خیال‌پردازی، او را به فضای آرام‌بخش دیگری برو.

• همه باهم خاموشی می‌زنیم

دلیل دیگری که کودک برای خوابیدن مقاومت می‌کند نگرانی او برای از دست دادن اتفاقات واقعاً مهیجی است که در زمان خواب او ممکن است رخ دهد. وقتی کودک تنها به رختخواب فرستاده می‌شود و دیگر اعضای خانواده همچنان سرگرم فعالیت می‌مانند، نگرانی کودک بیشتر می‌شود. یک راه‌حل این است که تمام افراد خانواده به زمان خواب اهمیت بدهند

• تلویزیون را خاموش کنید

• روزنامه‌ها را کنار بگذارید

• از همه افراد خانواده بخواهید لباس خواب بپوشند

• دندان‌های خود را مسواک بزنند

در این صورت کودک واقعاً برای خوابیدن آماده می‌شود، بی‌آنکه صدای فعالیت‌های دیگران او را تحریک یا توجهش را جلب کند.

• درک زمان و استفاده از زمان‌سنج

درک ناقص کودک از زمان، مشکل خوابیدن را پیچیده‌تر می‌کند. وقت خواب در نظر کودک ایده‌ای کاملاً من‌درآوردی و ناخوشایند است. حتی پدر یا مادری که سعی می‌کند با یادآوری وقت باقی‌مانده از بازی از خشونت “زمان خواب” بکاهد، ممکن است ناامید شود؛ چرا که کودک درک درستی از “ده دقیقه” ندارد. برای آنکه مقدار وقت باقی‌مانده برای کودک ملموس‌تر شود، می‌توان از یک زمان‌سنج یا ساعت استفاده کرد.

می‌توان زمان‌سنج یا ساعت را تنظیم و به کودک تفهیم کرد که با شنیدن صدای زنگ وقت بازی تمام شده است. با این کار دیگر نیازی به تذکر پی‌درپی و غرغر والدین نیست. کودکان سعی می‌کنند با خودشیرینی وقت بیشتری از والدین بگیرند اما می‌دانند که التماس کردن به زمان‌سنج یا ساعت بیهوده است، از این رو بهتر رفتار می‌کنند. در این هنگام می‌توان زمان‌سنج را دوباره تنظیم کرد و از کودک خواست تا قبل از شنیدن زنگ دوم، برای خواب آماده شود.

بسیاری از کودکان از لحظه خداحافظی و شب‌به‌خیر گفتن بیزارند. یک راه برای آنکه خداحافظی را کمی خوشایند کنید این است که به کودک قول دهید هر پنج دقیقه یک‌بار به او سر خواهید زد. در ابتدا ممکن است کودک با خواب مبارزه کند تا مطمئن شود که والدین به قول خود عمل می‌کنند یا خیر. گاه ممکن است کودک زمزمه کند ” هنوز پنج دقیقه نشده؟” یا خود سرک بکشد و والدین را برای بدقولی‌شان ملامت کند.اما اگر والدین پس از پنج دقیقه به کودک سر بزنند، کودک دلگرم می‌شود و احتمالاً دفعه‌ی بعد که به او سر می‌زنند، او خوابیده است.

• نیاز به محبت

در یک برنامه ایده‌آل، کودک با یک تعریف مثبت به رختخواب فرستاده می‌شود، برای این کار والدین می‌توانند هر شب قبل از خواب چیزی درباره‌‌ی او به خودش بگویند که خودشان واقعاً آن را دوست دارند. این کار سرآغاز خواب‌های شیرین است.

گرداوری: مژگان موسی پور 

منبع کلیدهای برخورد با مشکلات خواب/ دکتر سوزان ای.گاتلیب/ مترجم : اکرم کرمی