راهکار ناکارآمد تنبیه کردن را فراموش کنید!

تنبیه کردن یا نکردن کودکان یکی از دغدغه‌های مهم والدین است. این دغدغه زمانی پررنگ‌تر می‌شود که راهکارهای ساده‌تر مانند تذکر، گفت‌و‌گو و…. تأثیر چندانی روی کودک ندارد و این بی‌توجهی باعث خشم و یا سردرگمی والدین می‌شود. در این مواقع به نظر می‌رسد که راهکارهای متخصصان حوزه‌ی کودک و مشاوران بی‌ثمر بوده است و ما به‌عنوان پدر یا مادر باید بار دیگر به تنبیه کردن کودک فکر کنیم. آیا شما هم شرایط دشواری را تجربه کرده‌اید؟

•  وقتی عذرخواهی ثمری ندارد!

• من پسرم را تنبیه نمی‌کنم ولی حالا اگر او را به خاطر کار بدی کرده است سرزنش کنم، می‌گوید “متاسفم” و باز فردا همان کار را از سر می گیرد. در این مواقع چه‌‌طور باید رفتار کنم؟

بعضی از بچه‌ها “متاسفم” را برای آرام کردن عصبانیت والدینشان به‌کار می‌برند و به همان سرعت که عذرخواهی می‌کنند به همان سرعت هم رفتار بد خود را تکرار می‌کنند. برای این کودکان پی‌بردن به این مساله مهم است که اگر آنها واقعاً متاسّف هستند، احساس پشیمانی باید به عمل تبدیل شود، نه آنکه مدام مرتکب خلاف شوند. در این مواقع می‌توان تک تک جملات زیر را به‌کار برد:

“تأسف یعنی طور دیگه رفتار کردن. ”

“اظهار تأسف یعنی تغییر رفتار.”

“از شنیدن تأسف تو خوشحالم. این اولین قدمه، دومین قدم اینه که از خودت بپرسی من در این مورد چه‌کار می‌تونم بکنم”.

• یک تنبیه کوچک؟

• اگر کودکی که هنوز نمی‌تواند صحبت کند به چیزی دست زد که نمی‌بایست می‌زد، آیا درست است که روی دستش بزنیم؟

اگر کودکی نمی‌تواند حرف بزند به این معنا نیست که گوش نمی‌کند یا نمی‌فهمد. بچه‌های کوچک همیشه در حال آموختن هستند. سوال این است که آنها چه می‌آموزند؟ در این‌گونه موارد پدر یا مادر مدام روی دست کودک می‌زنند، چنین کاری به کودک می‌آموزد اگر کاری را بکند، سیلی می‌خورد. حال آنکه می‌توان با او مانند بزرگسالی کوچک رفتار کرد و اطّلاعاتی به او داد که هم برای حال و هم برای بقیه‌ی عمرش مفید باشد. مادر می‌تواند کودک را کناری بکشد و شیء را به او نشان بدهد و واضح ومحکم به او بگوید:

“چاقو واسه مکیدن نیست، اگر دوست داری می‌تونی این قاشق رو بمکی.”

“ظرف چینی شکستنیه، ظرف پلاستیکی نمی‌شکنه.”

• یک اظهار نارضایتی کارآمد

• شما می‌گویید یکی از جانشین‌های تنبیه اظهار نارضایتی است. وقتی این کار رو می‌کنم، فرزندم چنان خود را در بقیه روز مقصر و بدبخت احساس می‌کند که به شدت آشفته می‌شوم. آیا امکان دارد من در این کار افراط و تفریط کرده باشم؟

ما نگرانی شما را درک می‌کنیم. دکتر سلمافریبرگ در کتابش به نام «سالهای جادویی» می‌نویسد: “کودک نیاز دارد گاهی اوقات نارضایتی‌ها را احساس کند، ولی اگر واکنش ما به آن درجه باشد که کودک خود را به خاطر خطاهایش حقیر و بی ارزش بشمارد، از قدرت خود به عنوان پدر یا مادر سوء استفاده کرده‌ایم و امکان آن را آفریده‌ایم که احساس گناهکاری اغراق‌آمیز و نفرت از خود، نقش بزرگی در تکامل شخصیت کودک داشته باشد.

به همین دلیل است که ما فکر می‌کنیم تا آن جا که امکان دارد باید اعلام نارضایتی به نحوی باشد که کودک را به سوی جبران خطاهایش سوق دهد. بعد از اعلام پشیمانی، کودک به فرصتی نیاز دارد تا نسبت به خود احساس خوبی بیابد و دوباره خود را عضو تیم معتبر و محترم خانواده بداند. ما به عنوان پدر یا مادر می‌توانیم این فرصت را به او بدهیم.

• مثلاً:

• خیلی عصبانی هستم! بچه داشت با خوشحالی واسه خودش بازی می‌کرد، اما تو جعبه رو از دستش گرفتی، ازت انتظار دارم که راهی پیدا کنی که دیگه گریه نکنه!
•  به جای: تو باز بچه رو به گریه انداختی، حالا یه کتک حسابی طلبت!

 

• یه جعبه تمام پودر صابونو کف حموم خالی کردی، دیدن یه همچین کثافت‌کاری‌ای عصبانیم می‌کنه. پودر صابون واسه بازی کردن نیست! ازت می‌خوام همه‌ی اونارو جارو کنی و توی پاکت تمیز بریزی.
• به جای: ببین چه کار کردی، تلویزیون بی تلویزیون!

{این جمله‌ها به کودک می‌گوید ” من از کاری که انجام دادی خوشم نمی‌آد و انتظار دارم مواظب باشی “.}

گرداوری : مژگان موسی پور

منبع: کتاب به بچه‌ها گفتن، از بچه‌ها شنیدن۱ /  آدل فابر و الین مازلی / مترجم: فاطمه عباسی فر