ماجرای کودکانی که با اسباب بازی های خود خوشحال نیستند!
آزاده بیات (طراح و پژوهشگر حوزه‌ی اسباب‌بازی):
خیلی وقت‌ها کودکان ما از اسباب‌بازی‌های خود خسته می‌شوند. آنها دوست دارند با وسایل خانه یا با اسباب‌بازی‌های دیگران بازی کنند. این اتفاق برای ما عجیب است، چرا که ما در خرید اسباب بازی‌ها و بازی‌های فکری چیزی را از او دریغ نکرده‌ایم. اما چرا این اتفاق می‌افتد؟ چرا کودک ما به وسایل بازی خود قانع نیست؟ این سوال را از آزاده بیات پرسیده ایم.
بیات طراح و پژوهشگر حوزه‌ی اسباب‌بازی. او طراح و مجری دوره آموزشی طراحی اسباب‌بازی در دانشگاه علم و فرهنگ، مشاور و طراحی تولید بسته‌های آموزشی بازی‌های سنتی است و در چند سال اخیر داور جشنواره‌ی ملی اسباب‌بازی بوده است.
-
چرا کودک من با اسباب‌بازی‌هایی که برای او خریدم، بازی نمی‌کند و در عوض علاقمند به بازی با وسایل مختلف خانه است؟
باید بررسی کرد که چه چیزی در این وسایل مختلف وجود دارد که کودک علاقمند به بازی با آنها شده است. ممکن است کودک به هر علتی با این وسایل، اُخت گرفته باشد. شاید کودک به بو یا مواد موجود در آن وسیله علاقمند است.
-
اما در شرایطی کودک این وسایل را به اسباب‌بازی‌های خود ترجیح می‌دهد. چرا چنین اتفاقی میفتد؟
اینکه کودکان با اسباب‌بازی خود بازی نکنند، دلایل مختلفی دارد. یکی از این دلایل آن است که شما برای کودک، اسباب‌بازی مناسب سن او را تهیه نکرده‌اید. یک پازل پیچیده یا یک بازی فکری سخت مناسب سن یک کودک چهار‌ساله نیست. در این حالت کودک نمی‌تواند جریان رشدی خود را با این اسباب‌بازی هماهنگ کند. کودک باید بتواند اسباب‌بازی را درک کند و بر آن مسلط شود. در این حالت کودک اسباب‌بازی را وارد محیط امن خود می‌کند. بازی برای کودکان مانند یک حباب امن است. اگر کودک اسباب‌بازی را با خود به این حباب ببرد، این بدان معناست که کودک آن را پذیرفته و به راحتی می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند. بنابراین یکی از معیارهای انتخاب یک اسباب‌بازی مفید و کاربردی، در نظر گرفتن شرایط سنی کودک است.
-
و دلیل بعدی چه چیزی است؟
به احتمال زیاد کودک شما با اسباب‌بازی‌های مختلفی اشباع شده است. اگر اتاق کودک مملو از اسباب‌بازی باشد، کودک گیج و دچار آلودگی تصویری می‌شود. فراموش نکنیم که رشد بینایی کودک ما به تدریج افزایش پیدا می‌کند. اگر ما محرک‌های بینایی (مانند انواع اسباببازیها) را به تدریج به ندهیم، کودک در شناسایی و استفاده از اسباببازیها دچار پریشانی می‌شود. لازم نیست تمام اسباببازیها در دیدرس کودک باشند. می‌توان آنها را درون کمدها نگهداری کرد و در زمان مناسب و به تدریج در اختیار کودک قرار داد. اگر کودک خود را با اسباب‌بازی‌های مختلف اشباع کنیم، اسباببازیها جذابیت خود را از دست می‌دهند و کودک به وسایل دیگری علاقمند می‌شود. مثل وسایل آشپزخانه یا نظافت خانه و یا انواع ابزارها. البته یکی از دلایلی که کودک به بازی با وسایل آشپزخانه یا ابزارها علاقمند می‌شود، علاقه او به تقلید از والدین است. والدین بایستی آگاه باشند که این رفتار کودکان، در حد تقلید کردن باقی بماند و کودک را محدود نکند. بهتر است کودکان را به سمت تجربه‌های جدیدتر هم سوق بدهیم تا کارهای بیشتری را تجربه و کشف کنند.
-
با این نگاه فکر می‌کنید بهتر نیست مواد مختلفی مانند گِل، خمیر یا چوب را در اختیار کودک قرار دهیم تا خودش اسباب‌بازی‌هایش را بسازد یا لازم است اسباب‌بازی‌های حاضر و آماده در کنار آن همچنان وجود داشته باشد؟
اینکه کودکان با موادی مانند گِل و خمیر بازی کنند و چیزهای مختلفی بسازند، مزایای بی‌شماری دارد و تمام حواس کودک را منسجم می‌کند اما ما نمی‌توانیم اسباب‌بازی‌های حاضر و آماده را در اختیار کودک قرار ندهیم. بایستی تعادلی بین این دو نوع اسباب‌بازی (هم اسباب‌بازی‌های آماده و هم دست‌سازها) وجود داشته باشد. کودک ما اسباب‌بازی‌های کودکان دیگر را می‌بیند و با اسباب‌بازی‌های خود مقایسه می‌کند. بنابراین بهتر است کودک، هم با اسباب‌بازی‌های آماده و هم با ساخته‌های خودشان خلق و کشف کنند.
-
پس به ما بگویید که براساس چه معیارهای می‌توانیم اسباب‌بازی مناسب انتخاب کنیم؟
بهتر است از خریدن اسباب‌بازی‌های صرفا دخترانه یا پسرانه خودداری کنیم. اسباببازیها را به دخترانه و پسرانه تقسیم نکنیم. یک والد باهوش، فردی است که انواع اسباببازیها را در اختیار کودک دختر یا پسر خود قرار می‌دهد. بهتر است کودکان پسر نیز با عروسک‌ها بازی کنند تا نحوه مراقبت از یک کودک را تمرین کرده باشند. دختربچه‌ها هم نباید از بازی با ماشین، لگوها و ابزارها منع شوند و تنها به اسباب‌بازی‌های پرنسس‌ها و ملکه‌ها بسنده کنند زیرا این مسائل در ناخودآگاه کودکان ثبت می‌شوند.