راهنمای انجام مؤثر بازی با کودکان

بازی، به‌عنوان بخش اصلی زندگی کودک و درواقع شغل کودک نقش بسزایی در رشد همه‌جانبه و آمادگی او برای زندگی فردا دارد. برای دستیابی به تاثیرات مفید بازی، لازمست به موارد زیر توجه کنیم:

• کودک بشویم!

سعی کنیم روزانه زمانی را هرچند کوتاه در اختیار کودکمان باشیم،‌‌‌‌‌‌ زمانی‌که پس از ایمن کردن محیط کودک درونمان را آزاد کنیم. خودمان را هم‌سن کودک کنیم، بی‌پروا بخندیم، بی‌فکر باشیم، به دنبال هدف خاصی نباشیم، شادی کنیم، جیغ بکشیم و…. مثل یک همبازی باشیم نه بزرگسالی که می‌خواهد آموزش دهد یا ایراد بگیرد و یا راهنمایی کند.

• قوانین ساده وضع کنیم

از حدود سه سالگی به بعد است که می‌توانیم قوانین ساده که کودک توانایی انجام آن را دارد، به صورت تدریجی و با مقدار کم اضافه کنیم و همین نیز باید به حالت پیشنهادی باشد مثلاً بگوییم نگین جان، تاحالا لگوها را روی هم چیدی به نظرت بهتر نیست این بار به هم‌دیگر وصل کنیم؟ اگر قبل از سه سالگی به دنبال بازیهای هدفمندی که مهارتهای خاصی را پرورش میدهند باشیم بایستی کودک مارا در حال انجام بازی تماشا کند تا یاد بگیرد نه اینکه بطور مستقیم بکن و نکن راه بیندازیم.

• فهرستی از بازی ها تهیه کنیم

برخی بزرگ‌ترها و احتمالاً پدران هنگام بازی ممکن است با فشار دادن و یا حرکات هیجانی و غیره جیغ کودک را دربیاورند. این شدت در بازی تا حدی که آسیبی به کودک وارد نشود و به دفعات کم در حد تحمل کودک و بعد از ۱۸ ماهگی باشد، نه تنها جای نگرانی ندارد بلکه موجب افزایش تاب آوری کودک  نیز می‌شود.‌

لزومی ندارد هر روز بازی جدیدی را با کودک زیر ۳ سال انجام دهیم. آن‌ها از بازی‌های تکراری به دلیل قابل پیش‌بینی بودن و تسلط خود لذت می‌برند.هرچند تهیه یک لیست از بازی‌ها برای مراجعه در مواقع لزوم، خیال ما را راحت می‌کند.

• با ریخت و پاش کودک کنار بیاییم

کودکان تا حدود دوسالگی با وسایل خانه از قبیل قوطی،جعبه، قاشق و غیره بیش‌تر بازی میکنند تا اسباب‌بازی. پس بهتر است با صبر و حوصله زمینه دسترسی ایمن کودک را فراهم کرده و ریخت‌وپاش آن را در ازای داشتن کودکی شاد، با اعتمادبه‌نفس و بامهارت به جان بخریم. در برخی مواقع اگر کودک یک شی‌ء قیمتی در خانه را دست‌کاری کرد می‌توانیم با هم‌بازی شدن با کودک و بدون جیغ و داد آن را از دسترس وی خارج کنیم. مثلاً اگر ظرفی قیمتی را برداشت، بگوییم ” چقدر ظرف قشنگی است بیا داخلش میوه بگذاریم، بعد میوه‌ها را به ظرف دیگر منتقل کنیم و از آن ظرف به ظرف دیگر و…”  به این‌ترتیب ظرف قیمتی را از بازی حذف کنیم. کافی‌ست مقداری خلاقیت به خرج دهیم.

اگر هم نمی‌توانیم به این طریق با  کودک هم‌بازی شویم بهتر است اشیائی که برای ما حفظ و نگهداری آن مهم است خارج از دسترس کودک قرار دهیم تا مجبور به کشمکش با کودک نشده و رابطه ارزشمند خود را بر سر این موضوع، خراب نکنیم.

کودکان تا دوسالگی بیشتر با ما بزرگ‌ترها بازی می‌کنند تا با هم‌سن و سال‌های خود. آن‌ها ممکن است کنار هم بازی کنند ولی با هم بازی نمی‌کنند و هر کدام بازی مستقل خود را انجام می‌دهند مگر این‌که بزرگ‌تری وارد بازی شده و آن‌ها را به سوی هم هدایت کند که این امر پیشنهاد نمی‌شود.

از حدود سه سالگی، کودکان اوقات بیشتری را با هم‌سن و سال‌های خود بازی می‌کنند ولی هنوز ترجیح آنها بازی با بزرگسالان هست.

از چهار سالگی به بعد کودک فقط جهت رفع نیاز و یا در‌صورت دریافت مهر و محبت فراوان به بزرگسال مراجعه می‌کند، در غیر این صورت با هم‌سن و سال‌های خود بازی می کند لذا بایستی آموزش‌های لازم را به او بدهیم تا از همبازی خود مثل پدر و مادر انتظار نداشته باشد که موجبات راحتی او را فراهم کند.

در همین سن است که حس رقابت در کودکان ایجاد می‌شود و باید مواظب باشیم به حسادت و کینه تبدیل نشود. پس حین بازی به روند انجام کار تاکید داشته باشیم مثلاً بگوییم چقدر با دقت مهره‌های هم‌رنگ را انتخاب کردی،چه قدر سریع چرخ زدی و.. بدین ترتیب روند انجام کار را مورد تشویق قرار دهیم و نه نتیجه پایانی و در صورت برد شادی زیاد و در هنگام باخت ناراحتی زیاد از خود بروز ندهیم و بی‌تفاوت عمل کنیم.

امید است با انجام اثربخش بازی‌ موجبات لذت و شادی کودکانمان را فراهم کنیم و خاطراتی شیرین برای تمام زندگی او رقم بزنیم که حس امنیت عاطفی حاصل از آن در رشد سالم شخصیت کودک موثر است.

فاطمه محمدی- کارشناس ارشد مدیریت آموزشی