ترس‌های شبانه کودکان و راه‌های مدیریت آن

کریس چهار ساله هر شب بدون دردسر، ساعت هشت به رختخواب می‌رفت. یک شب والدینش صدای جیغ او را از اتاقش شنیدند. او نشسته بود و هق‌هق می‌کرد. چشم‌هایش کاملا باز بود و خیره نگاه می‌کرد. والدینش سعی کردند او را آرام کنند اما او به آنها توجهی نمی‌کرد. ظاهرا آنها را هم نمی‌شناخت. بعد از پانزده دقیقه آرام گرفت و به خواب رفت. صبح کریس حالش خوب بود و از اتفاق شب قبل چیزی به یاد نمی‌آورد.پدر و مادر از رفتار عجیب فرزندشان متحیر و نگران بودند. آنها مطمئن بودند که کریس بیدار بود، چون با چشمان باز در جای خود نشسته بود. اما نادیده گرفتن پدر و مادرش عجیب بود.آنها می‌خواستند به پسرشان کمک کنند اما نمی‌توانستند. {آنچه کریس تجربه کرده بود، ترس شبانه است.}

پنج درصد کودکان شش ماهه تا شش ساله دچار ترس شبانه می‌شوند.اوج این ترس ها در سنین سه تا چهار سالگی است.ترس شبانه بیشتر علل ارثی دارد.

• ترس شبانه چیست؟

ترس شبانه معمولا یک تا چهار ساعت بعد از خوابیدن رخ می‌دهد، زیرا بخش عمده مرحله چهارم خواب دراین زمان به وقوع می‌پیوندد. کودک خوابی را به یاد نمی‌آورد، چون اصولا خواب دیدن دراین مرحله رخ نمی‌دهد. حتی کودک از آنچه در شب اتفاق افتاده نیز چیزی به یاد نمی‌آورد. بنابراین سوال کردن درباره آن، هنگام صبح، ضرورتی ندارد. و اگر سوال کردن باعث شرمندگی یا گیج شدن کودک شود ممکن است واقعا او را آزار دهد. ممکن است کودک در طول شب چند بار دچار ترس شود و حتی به هنگام خواب روزانه نیز چنین اتفاقی برای او بیفتد. میزان وقوع این ترس‌ها کم و زیاد می شود و ممکن است چند ماه متوالی طول بکشد.

• کابوس یا ترس شبانه؟

ترس شبانه و کابوس دو مقوله جدا از هم هستند. کابوس درواقع خواب بد دیدن است و غالبا در ساعات اولیه صبح رخ می‌دهد،نه چند ساعت بعدازخواب. کودکی که دچار کابوس می‌شود ممکن است به گریه بیفتد و وحشت زده به نظر برسد. گریه واکنشی است که کودک نسبت به محتوای ترس‌آور خواب از خود بروز می‌دهد، نه بخشی از خوابی که دیده، زیرا زمانی که کودک گریه می‌کند کابوس کاملا تمام شده است.

کودکی که دچار کابوس شده است به راحتی بیدار می‌شود و با کمک والدین آرام می‌گیرد. حتی ممکن است جزئیات خواب خود را کاملا به یاد آورد. ممکن است از دوباره خوابیدن اجتناب ورزد چون می‌ترسد باز هم دچار کابوس شود. شاید دوست داشته باشد والدین کنار او بمانند تا او به خواب برود. البته صبح کودک خواب خود را به یاد می‌آورد.

•  کنترل ترس شبانه

والدین کریس مطمئن شدند که ترس شبانه برای کودکان زیر شش سال نگران کننده نیست. پزشک کریس به آنها توصیه کرد که در چنین مواردی در اتاق او حضور داشته باشند، اما عملا کاری نکنند و اجازه دهند ترس فرزندشان خود به خود فروکش کند. اما آنها اظهار کردند که برایشان دشوار است که در چنین موقعیتی کاری برای فرزندشان انجام ندهند. بدتر از آن، اینکه پسرشان کمک آن‌ها را نمی‌پذیرد.

بعد از آن وقتی ترس کریس فروکش می‌کرد، والدین منتظر می‌ماندند تا او دوباره به خواب برود و نیازی به بیدار کردن او احساس نمی‌کردند. سوال کردن درباره ترس او نیز کاری بیهوده بود زیرا کریس نمی‌توانست چیزی به یاد آورد و سوال کردن فقط باعث نگرانی او می شد.

• ممانعت از ترس شبانه

وقتی کودک بیش از اندازه خسته باشد، بیشتر دچار ترس شبانه می‌شود. کودکی که مستعد ترس شبانه است، حتما باید به اندازه کافی بخوابد، به ویژه در مسافرت‌ها و تعطیلات که برنامه خواب نامنظم می شود. کودکی که برنامه خواب منظم ندارد بیشتر در معرض ترس‌های شبانه قرار می‌گیرد. یک برنامه‌ی خوب منظم، انتقال از یک مرحله به مرحله دیگر خواب را تسهیل می‌کند و این وضعیت را بهبود می‌بخشد.

گرداوری : مژگان موسی پور

منبع : کتاب کلیدهای برخورد با مشکلات خواب کودکان / نویسنده: دکتر سوزان ای. گاتلیب / مترجم: اکرم کرمی