تحسین لفظی یا سرزنش لفظی؟ راهکاری برای حل رفتارهای ناشایست

اکثراً به والدین توصیه می‌شود که رفتارهای ناشایست فرزند خود را نادیده بگیرند تا مشکل رفتاری او به‌تدریج حل شود، اما موضوع به این سادگی نیست. “نادیده گرفتن یک رفتار ناشایست” روشی مؤثر، اما اجرای آن برای بسیار مشکل است. به نظر شما  کدام راه حل درست است؟

• تنبیهی به نام محرومیت از تشویق

روشی که برای نادیده گرفتن، به کار گرفته می‌شود “محرومیت موقت از تشویق اجتماعی” است. عوامل تشویق‌کننده متعددی در محیط زندگی کودک وجود دارند که حذف آنها (نادیده گرفتن آنها) باعث می‌شود کودک برای کسب آنها رفتار خود را تغییر دهد. اجرای این روش تا حدودی دشوار است. والدین به‌دلیل ناتوانی در نادیده گرفتن رفتارهای ناشایست فرزند خود، غالباً مضطرب هستند.

• چند مثال در زمینه‌ی شیوه‌های نادیده گرفتن :
• هنگامی‌که فرزندتان مشغول انجام کاری ناشایست است، هیچ‌‌گاه بی‌تفاوت نایستید و به او خیره نشوید.
• به اتاق دیگری بروید.
• به موسیقی گوش دهید.
• خود را با غذا پختن، مطالعه و غیره سرگرم کنید.
• باخودتان صحبت کنید. به خود بگویید این رفتار زودگذر بوده و نادیده گرفتن آن روش بسیار مؤثری است.
• پدرومادر باید در نادیده گرفتن رفتار ناشایست کودک خود به‌یکدیگر کمک کرده و هماهنگ باشند.

• داستانی از سماجت کودک تا تسلیم شدن شما

اگر در ابتدای بی‌توجهی شما رفتار ناشایست فرزندتان تقویت شد. اصلاً تعجب نکنید. درباره‌ی آن فکر کنید. در چند مرحله، رفتاری ناشایست را نادیده گرفته‌اید، ولی در آخر صبرتان لبریز شده و به آن پاسخ داده‌اید؟

فرزندتان از شما می‌خواهد قبل از شام برایش شیرینی تهیه کنید. شما پاسخ منفی می‌دهید او آن‌قدر اصرار می‌کند که بالاخره تسلیم می‌شوید و برای خلاصی از اصرارهای او به درخواستش عمل می‌کنید. این نوع واکنش به کودکان می‌آموزد که با اصرار و پیگیری به خواسته خود برسند. هر چند اصرار و سماجت آنها بیشتر باشد، احتمال موفقیت آنها و تسیلم شما بیشتر خواهد شد. بنابراین، اگر درخواست او را نادیده گرفتید و با اصرار او مواجه شدید، تعجب نکنید و به روش خودتان ادامه دهید تا تغییر در رفتار او را مشاهده کنید.

• تحسین لفظی یا سرزنش لفظی

بی‌توجهی به رفتاری ناشایست، کاری دشوار بوده و ممکن است در زمانی طولانی باعث تغییر در رفتاری خاص شود. این روش در مورد رفتارهایی که توسط تحسین‌های لفظی و غیرلفظی تشویق می‌شوند بسیار مؤثر است؛ زیرا محرومیت از این تحسین‌ها برای کودکان دشوار است. این روش در همه‌ی موارد نتیجه نمی‌دهد و در چنین شرایطی باید وارد مرحله دوم شده و از سرزنش لفظی استفاده کرد.

• نکاتی در مورد سرزنش لفظی:

سرزنش لفظی باید خیلی کوتاه و مختصر باشد

سرزنش و بحث و مشاجره بیش از حد و طولانی می‌تواند باعث تقویت رفتاری ناشایست شود.

به جای اینکه بگویید : “صدبار گفتم وقتی مشغول آشپزی هستم مزاحم من نشو. نمی‌دونی ممکنه حواسم پرت شه و به خودم آسیب بزنم؟ نمی‌تونی منتظر بمونی تا کارم تمام شه؟ اگه مزاحم من شی نمی‌توانم غذا را آماده کنم”.

در این موارد گفتن: “نه” یا “بس است” و یا “لطفاً این کار را نکن” کافی خواهد بود. در این حالت به محض اینکه فرزندتان رفتاری شایسته از خود نشان داد، او را تشویق کنید. 

گرداوری : مژگان موسی پور

منبع: کلیدهایی برای رویاروئی با پدیده خشونت در کودکان و نوجوانان/ دکتر باری مک‌نامارا و فرانسین چی مک‌نامارا/ مترجم: دکتر مسعود حاجی زاده