آیا زردی نوزاد قابل پیشگیری است؟/ چه علائمی دارد؟/برای درمان چه کنیم؟

• علائم

زردی موجب زردشدن رنگ پوست و قسمت‌های سفید چشم‌ها می‌شود. این شرایط به طور معمول در ناحیه صورت آغاز می‌شود و سپس به سمت سینه، شکم، پاها و کف پا حرکت می‌کند.

گاهی اوقات، نوزادان مبتلا به زردی شدید ممکن است خستگی شدید را تجربه کرده و به خوبی غذا نخورند. ادرار تیره و مدفوع رنگ پریده از دیگر علائمی هستند که می‌توان به آنها اشاره کرد.

• تشخیص

پزشکان آزمایش نوزادان برای ابتلا به زردی را پیش از ترخیص از بیمارستان و سه تا پنج روز پس از تولد، زمانی که سطوح بیلی‌روبین در بالاترین سطح خود قرار دارد، توصیه می‌کنند.

پزشک به احتمال زیاد زردی را براساس ظاهر نوزاد تشخیص خواهد داد. با این وجود، شدت زردی از طریق اندازه گیری سطوح بیلی‌روبین در خون مشخص می‌شود. سطوح بیلی‌روبین از طریق آزمایش خون بیلی‌روبین سرم (SBR) یا دستگاه بیلی‌روبینومتر قابل اندازه‌گیری است.

اگر زردی نوزاد برای بیش از دو هفته ادامه داشته باشد، پزشک ممکن است آزمایش‌های خون بیشتر و آزمایش‌های ادرار را برای بررسی اختلالات زمینه‌ای تجویز کند. با این وجود، در نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند و به غیر از زردی مشکل دیگری ندارند و به خوبی غذا می‌خورند و وزن اضافه می‌کنند، این می‌تواند طبیعی باشد.

• درمان

بیشتر اوقات، به درمان خاصی برای زردی نوزاد نیاز نیست.

زمانی که به درمان نیاز است، نوع آن بر اساس موارد زیر مشخص خواهد شد:

• سطح بیلی‌روبین در بدن نوزاد
• سرعت افزایش سطح بیلی‌روبین
• این که آیا نوزاد پیش از موعد مقرر متولد شده است
• سن نوزاد

اگر سطوح بیلی‌روبین بیش از حد زیاد باشد یا بسیار سریع افزایش یافته باشد، نوزاد به درمان نیاز خواهد شد.

نوزاد مبتلا به زردی باید مایعات فراوان را با شیر مادر یا شیر خشک مصرف کند:

•  برای تشویق حرکات مکرر روده نوزاد را با تکرر زیاد (تا ۱۲ بار در روز) تغذیه کنید. این به دفع بیلی‌روبین از طریق مدفوع کمک می‎کند. با پزشک کودک خود درباره استفاده از شیر خشک ویژه صحبت کنید.

•  در موارد نادر، نوزاد ممکن است مایعات بیشتر را از طریق تزریق درون وریدی دریافت کند.

برخی نوازدان تازه متولد شده پیش از ترک بیمارستان نیازمند درمان هستند. دیگران ممکن است نیازمند بازگشت به بیمارستان پس از گذشت چند روز باشند. درمان در بیمارستان به طور معمول یک تا دو روز طول می‎کشد.

گاهی اوقات از چراغ‎های آبی ویژه برای درمان نوزادانی با سطح بسیار بالای بیلی‌روبین استفاده می‎شود. این چراغ‎ها به تجزیه بیلی‌روبین در پوست کمک می‌کنند. این روش به نام فتوتراپی شناخته می‌شود.

اگر سطح بیلی‌روبین بیش از حد زیاد نباشد یا به سرعت افزایش نیابد، امکان انجام فتوتراپی در خانه با یک پتوی فایبراُپتیک نیز وجود دارد.

در موارد بسیار شدید زردی، به انتقال خون نیاز است. در این روش خون تازه جایگزین خون نوزاد می‌شود. تزریق درون وریدی ایمونوگلوبولین به نوزادان مبتلا به زردی شدید نیز ممکن است در کاهش سطوح بیلی‌روبین موثر باشد.

• چشم انداز (پیش‌آگهی)

زردی نوزاد در بیشتر مواقع بی‌ضرر است. برای بیشتر نوزادان، زردی بی‌نیاز از درمانی خاص طی یک تا دو هفته بهبود می‌یابد.

سطح بسیار زیاد بیلی‌روبین می‌تواند به مغز آسیب برساند. این شرایط به نام کرنیکتروس (Kernicterus) شناخته می‌شود. زردی تقریبا همواره پیش از این که سطوح بیلی‌روبین به اندازه‌ای افزایش یابد که موجب آسیب شود، تشخیص داده شده و درمان به طور معمول موثر است.

• عوارض احتمالی

اگرچه نادر است، اما عوارض جدی ناشی از سطوح بالای بیلی‌روبین شامل موارد زیر می‌شوند:

• فلج مغزی
• ناشنوایی
• کرنیکتروس، آسیب مغزی ناشی از سطوح بسیار زیاد بیلی‌روبین

• چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم

تمام نوزادان باید در پنج روز نخست زندگی خود برای زردی توسط پزشک معاینه شوند.

• نوزادانی که طی کمتر از ۲۴ ساعت از بیمارستان مرخص شده‌اند باید بار دیگر در سه روزگی توسط پزشک معاینه شوند.
• نوزادانی که پس از ۲۴ تا ۴۸ ساعت از بیمارستان مرخص شده‌اند باید بار دیگر در چهار روزگی توسط پزشک معاینه شوند.
• نوزادانی که پس از ۴۸ تا ۷۲ ساعت از بیمارستان مرخص شده‌اند باید بار دیگر در پنج روزگی توسط پزشک معاینه شوند.

اگر نوزاد همراه با زردی تب داشته باشد، بی‌حال باشد یا به خوبی غذا نخورد، این یک موقعیت اضطراری است. زردی ممکن است در نوازدانی با ریسک بالا خطرناک باشد.

زردی به طور کلی در نوزادانی که دوران بارداری را به طور کامل پشت سر گذاشته اند و مشکلات پزشکی دیگر ندارند، خطرناک نیست. اگر با موارد زیر مواجه هستید به پزشک مراجعه کنید:

• زردی شدید است (پوست به رنگ زرد روشن است)
• زردی پس از معاینه اولیه رو به افزایش بوده، برای بیش از دو هفته ادامه داشته یا علائم دیگر شکل گرفته‌اند
• پا به ویژه کف پا زرد شده است

• پیشگیری

مقداری زردی در نوزادان تازه متولد شده طبیعی است و احتمالا غیر قابل پیشگیری است. خطر زردی شدید می تواند اغلب با تغذیه حداقل ۸ تا ۱۲ بار در روز نوزاد طی چند روز نخست زندگی وی و مراقبت دقیق از نوزادانی که در معرض خطر زیاد هستند، کاهش می یابد.

تمام زنان باردار باید از نظر گروه خونی و پادتن های غیر معمول آزمایش شوند. اگر مادر Rh منفی است، انجام آزمایش های دیگر روی بند ناف نوزاد توصیه شده است. اگر گروه خونی مادر O منفی باشد نیز این روند ممکن است انجام شود.

نظارت دقیق بر شرایط نوزادان طی پنج روز نخست زندگی می تواند از عوارض زردی پیشگیری کند. این شامل موارد زیر می شوند:

• در نظرگرفتن خطر زردی برای نوزاد
• بررسی سطح بیلی‌روبین در روزهای نخست زندگی نوزاد
• برنامه‌ریزی حداقل یک ویزیت پیگیری در هفته نخست زندگی نوزادانی که طی ۷۲ ساعت از بیمارستان مرخص شده اند

محمد مهدی حیدرپور

منبع: مدلاین پلاس